Hình ảnh nội soi thực quản của bệnh nhân Nguyễn Thị T 90 Tuổi cho thấy có 1 vỏ bao viên thuốc trong lòng thực quản
Ngày 14/07/2015, Bà Nguyễn Thị T 90 tuổi quê ở TX Hồng Ngự – Đồng Tháp nhập viện ở Bệnh viện Đa Khoa Đồng Tháp với chẩn đoán dị vật thực quản vì sau khi uống thuốc Bà thấy đau tức vùng trước ngực và nuốt nghẹn. Sau khi được nội soi, BsCK1 Lê Hùng Minh đã phát hiện và gắp ra trong lòng thực quản Bà một vỏ bao viên thuốc.
Theo BSCK1. Lê Hùng Minh – phụ trách phòng nội soi tiêu hóa Khoa Thăm Dò Chức Năng cho biết hóc dị vật thực quản ở nguời già là một “tai nạn” rất thường gặp, thời gian qua đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân lớn tuổi bị hóc dị vật thực quản với các nguyên nhân: sơ ý uống thuốc còn nguyên vỏ có cạnh sắc, ăn cục thịt to, hạt sambo,… Rất may, tất cả đều được nội soi gắp ra an toàn.
Thực quản chúng ta là đoạn đầu tiên của đường tiêu hóa, giống như một ống cao su nối từ họng đến dạ dày và luôn dễ dàng cho thức ăn hoặc bất cứ vật gì đi xuống dạ dày một chiều.
Trong thực tế làm việc của mình, chúng tôi đã từng gặp các dị vật kẹt lại trong thực quản và dạ dày của bệnh nhân đến khó tin: thuốc còn trong vỉ có cạnh sắc nhọn, cục thịt to, hạt hồng xiêm,…
Có 2 nhóm dị vật:
Dị vật sắc nhọn: chìa khóa, dao lam, bút Bic, cọng kẽm… Những loại này rất ít gặp chủ yếu là do cố tình tự tử hoặc bệnh nhân bị tâm thần. Ở người già thường là do khả năng lừa thức ăn kém như em bé và người già hay quên nên thường chúng tôi gặp dị vật là: tăm tre dính trong thức ăn, xương cá, xương gà và thuốc còn nguyên vỉ có cạnh sắc.
Dị vật không sắc nhọn: đồng xu, chai dầu, nắp bia, cục thịt to dai, hạt trái cây. Ở người già, chúng tôi thường gặp là cục thịt to dai hay hạt trái cây vì người già răng yếu, khả năng nhai kém thường nuốt miếng to và đôi khi không nhớ hoặc không chú ý khi nuốt.
Triệu chứng và biến chứng
* Các dị vật sắc nhọn thường kẹt lại và cắm vào thành thực quản, gây loét làm đau ngực, nuốt khó, nuốt vướng, nuốt đau thậm chí ói ra máu hoặc nặng hơn là thủng thực quản rồi lan sang các bộ phận nằm gần thực quản như: thủng cung động mạch chủ gây mất máu ồ ạt và tử vong nhanh chóng, hoặc làm tràn khí màng phổi gây khó thở, thậm chí tràn vào trung thất (khoang nằm trong lồng ngực giữa 2 lá phổi) gây áp-xe trung thất, là biến chứng rất nặng và dễ tử vong. Nếu dị vật không kẹt ở thực quản mà xuống dạ dày, ruột non và ruột già sẽ rất dễ gây thủng dạ dày, thủng ruột làm trào dịch trong dạ dày hay trong ruột ra ngoài ổ bụng gây viêm màng bụng cũng là biến chứng nặng, cần phải phẫu thuật.
* Các dị vật không sắc nhọn, thường kẹt lại ở thực quản do kích thước to nhưng lại ít gây loét và thủng, chủ yếu chèn ép các bộ phận ở gần thực quản. Triệu chứng chủ yếu là nôn ói, sợ ăn, ăn uống có cảm giác nghẹn nặng ngực, trào ngược. Nếu chèn ép vào khí quản thì sẽ có triệu chứng ho, khó thở khò khè giống hen suyễn hay viêm phế quản, nếu chèn ép vào tim sẽ gây loạn nhịp tim, tức ngực hồi hộp, thậm chí khó thở phải gối đầu cao giống suy tim. Đây là nhóm dị vật thường gặp ở người lớn tuổi, bác sĩ cần hỏi kỹ bệnh nhân, đặc biệt là người nuôi, thăm khám kỹ và cho nội soi dạ dày để phát hiện. Các loại dị vật này, nếu quá to sẽ gây giãn to thực quản và có thể gây vỡ thực quản gây viêm trung thất hoặc áp-xe trung thất, còn nếu dị vật nhỏ hơn thì không gây giãn và vỡ thực quản ngay nhưng nếu không phát hiện và để chèn ép thực quản lâu ngày cũng có thể gây lở loét và thủng thực quản nhưng với tỉ lệ rất thấp. Nếu dị vật may mắn lọt qua khỏi thực quản xuống dạ dày và ruột non sẽ dễ gây tắc ruột làm đau bụng dữ dội, căng trướng bụng cần phải phẫu thuật cấp cứu.
Với phương tiện nội soi bằng ống mềm qua đường miệng, bác sĩ sẽ phát hiện dị vật và có các dụng cụ để hỗ trợ gắp dị vật ra ngoài không cần phẫu thuật. Thông thường trong vòng 24 giờ sau khi gắp dị vật bệnh nhân nên được uống sữa lạnh và ăn cháo nguội để tránh loét thực quản.
Xử trí khi nuốt nhầm dị vật
– Nếu không nhớ rõ, cần khai với bác sĩ rõ các triệu chứng bắt đầu và diễn tiến thật chi tiết.
– Nếu biết rõ thì nên nhanh chóng đến bệnh viện có đủ điều kiện để được nội soi gắp ra càng sớm càng tốt, tránh các biến chứng nặng nề.
– Không nên chữa mẹo, hay cố gắng làm nôn ói ra vì không có lợi mà chỉ dễ gây biến chứng và làm chậm trễ thời gian đến bệnh viện.
– Chụp X-quang chỉ phát hiện được các dị vật kim loại như sắt, đồng, thép, kẽm, vàng…
– Nội soi tiêu hóa qua đường miệng là phương pháp tốt nhất để chẩn đoán và xử lý dị vật
– Phẫu thuật là biện pháp cuối cùng, đặc biệt là khi có biến chứng.
Lời khuyên của bác sĩ
– Đối với xương lợn, gà, vịt…, không nên chặt nhỏ, dập vì vụn xương sẽ dính vào thịt.
Khi bị hóc dị vật, nên đến ngay các cơ sở y tế có chuyên khoa tai mũi họng. Không nên chữa bằng các phương pháp mê tín dị đoan, chữa mẹo.
– Không được dùng bất kỳ biện pháp gì để lấy hoặc đẩy dị vật.
– Đối với người lớn tuổi, không có răng, tốt nhất là không nên ăn cá, nếu ăn phải dùng tay gỡ xương.
– Nếu răng giả bị lỏng, gãy móc… thì nên đi chỉnh sửa ngay.
– Người già uống thuốc phải uống từng viên, nhìn kỷ viên thuốc xem có bóc vỏ ra hay chưa, không uống nhiều viên cùng một lúc.
Phạm Ngọc Tâm